Mükellefin İşyerleri, Depoları ve Şubeleri Arasındaki Mal Sevkiyatlarında veya Kiralanan İktisadi Kıymetin Aynı Müşteriye Satışında İrsaliye Düzenlenmeli mi?
213 Sayılı Vergi Usul Kanununda sevk irsaliyesi belgesine ilişkin olarak “Faturanın Şekli” Başlıklı 230. maddesinin 5.bendinde; “Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, (Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması şarttır.
Malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de malın gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gereklidir. Bu bentte yazılı irsaliyeler hakkında fiyat ve bedel ile ilgili bilgiler hariç olmak üzere, bu madde hükmü ile 231’inci madde hükmü uygulanır. İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir.
Şu kadar ki nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya perakende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmaz.)” hükmü yer almaktadır.
Bu bağlamda mal hareketinin mutlak suretle sevk irsaliyesi ile belgelenmesi gerekmektedir. Malın, bir işletmenin birden çok işyerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya depoya gönderildiği hallerde malı gönderen tarafından sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur.
Örnek maliye idaresi görüşleri aşağıdaki gibidir.
1-“… hazır giyim perakende satışı faaliyetinden dolayı Başkanlığımız... vergi kimlik numaralı mükellefi olan şirketinizin, faaliyeti gereği şubeler ve depolar arasındaki mal transferlerinde dahili sevk irsaliyesi düzenlediği, 487 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğindeki açıklamalar doğrultusunda e-irsaliye uygulamasına geçmeyi planladığı ve bu kapsamda alt yapı çalışmaları yapıldığı belirtilerek, e-irsaliye uygulamasının şubeler ve depolar arası mal transferlerinde kullanılıp kullanılamayacağı hususunda tereddüt oluştuğundan Başkanlığımız görüşü.
…
… e-İrsaliye belgesinin yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki sevk irsaliyesi ile aynı hukuki niteliklere sahip olması, malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı hallerde de sevk irsaliyesine bağlanması gerektiği hükmünün yer alması ve bu tür sevkiyat işleminde belgeyi düzenleyen ile düzenlenen muhatabın aynı kişi olması, bir başka ifade ile dahili sevkiyatlara ilişkin düzenlenecek irsaliyenin düzenleyicisi ve muhatabının aynı kişi olması ve bu kişiliğin de e-İrsaliye sisteminde kayıtlı kullanıcı olmasından dolayı, şirketinizce gerek e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı üçüncü kişilere, gerekse kendi depo ve şubelerinize yapılan mal sevkiyatlarında kendinize olmak üzere e-İrsaliye düzenlenerek sevk işleminin belgelendirilmesi gerekmektedir.” (64597866-105[230 ]-E.22294)
2-“… adınıza kayıtlı sabit iş yeri ve deponuzun bulunmadığını, aracınızla cep telefonu aksesuarı toptan satışı ile uğraştığınızı belirterek sevk irsaliyesi düzenleme ve bulundurma zorunluluğunuzun olup olmadığı hususunda Başkanlığımızdan bilgi talebinde bulunduğunuz anlaşılmıştır.
…
Bunun yanı sıra;
-173 Sıra No.lu Vergi usul Kanunu Genel Tebliğinin (C/a) bölümünde, “Alıcıların kimler olacağı ve ne miktarda mal alacakları belli olmayan ve alıcılara iş yerlerinde teslim edilmek üzere, satıcı tarafından kendi nakil vasıtası ile mal gönderilmesi halinde; nakil vasıtasına yüklenen tüm mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve düzenlenen sevk irsaliyesinin müşterinin adı ve adresi bölümüne “Muhtelif Müşteriler” ibaresi ile nakil vasıtasının plaka numarası ve sürücünün veya araçta bulunan satışa yetkili kimsenin adının yazılması mümkündür. Bu tür sevk irsaliyesi ile alıcılara gönderilen ve alıcının talep ettiği miktarda teslim edilen malların faturaları malın teslimi anında düzenlenecek ve bu faturalara sevk irsaliyesinin numarası kayıt edilecektir. Ayrıca, her satış için sevk irsaliyesi düzenlenmeyecek, ancak, faturaya işyerinde teslim edildiğine ilişkin şerh verilecektir.
Bu şekilde düzenlenmiş sevk irsaliyesi ile sevk edilen mallar için on günlük süre beklenilmeksizin faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi zorunludur. Perakende satışlarda ise perakende satış fişinin malın teslimi anında düzenleneceği esasen tabiidir.
...
Diğer taraftan, faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi şartıyla önceden tek bir sevk irsaliyesi düzenlenebilmesi imkânı tanınan mükelleflerin, faturayı anında düzenlemeyip daha sonra on günlük süre içinde düzenlemek istemeleri halinde belirtilen kolaylıktan yaralanmaları mümkün bulunmamaktadır. Bu takdirde genel esaslara göre malın sevki anında her alıcı için ayrı birer sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir.”,
-345 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (D) bölümünde, “… bir iş yeri ve deposu bulunmadan pazar takibi veya köy-köy kendi namına taşıtıyla emtia satan kimselerin, bağlı bulundukları vergi dairesinden alacakları faaliyet durumlarını gösteren bir yazıyı taşıtlarında bulundurmaları kaydıyla, sevk irsaliyesi düzenleme zorunlulukları Vergi Usul Kanunun mükerrer 257’nci maddesinin verdiği yetkiye istinaden kaldırılmıştır.”
düzenlemeleri yer almaktadır.
Buna göre, aracınızla seyyar olarak cep telefonu aksesuarı toptan satışı faaliyetinizin 345 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (D) bölümü kapsamında değerlendirilmesi mümkün olamayacağından, söz konusu faaliyetiniz kapsamında 173 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin (C/a) bölümünde belirtilen doğrultuda sevk irsaliyesi düzenleme zorunluluğunuz bulunmaktadır.
Diğer taraftan, taşıması tarafınızca gerçekleştirilen, alıcısı ve miktarı belli olan mal sevkiyatlarınız için genel esaslar çerçevesinde her bir müşteri adına ayrı ayrı sevk irsaliyesi düzenleneceği tabiidir.” (95133703-105-116474)
3-“… modüler iskele (inşaat ve yapı) sistemlerinin satışı ve kiralaması faaliyeti ile iştigal ettiğiniz, kiralamaya konu olan sistemlerin taşınması esnasında sevk irsaliyesi düzenlediğiniz, ancak belirli veya belirsiz bir sürenin sonunda kiralamaya konu sistemleri kiraya verdiğiniz müşterilere satışını da yapabildiğinizi belirtilerek irsaliye ile teslim edilen kiralamaya konu sistemlerin satışı gerçekleştiğinde tekrar irsaliye düzenlenip düzenlenmeyeceği ile düzenlenecek faturada ilk sevkiyatta düzenlenen sevk irsaliye numarasının belirtilip belirtilmeyeceği hususunda Başkanlığımız görüşü.
…
Bu bağlamda, sevk irsaliyesi, ticari mal hareketinin izlenmesi için düzenlenen bir belge mahiyetindedir. Dolayısıyla işletmenin aktifine kayıtlı ve amortisman konusu olan bir iktisadi kıymetin taşınması esnasında satılan veya satışa sunulan bir malın hareketinden söz edilemez.
Ancak, amortisman konusu edilen iktisadi kıymetlerin kiralanması ve ticaretinin yapılması işleriyle birlikte uğraşılması durumlarında, bu malların ticari amaçla taşınıp taşınmadığının tespiti mümkün bulunmamaktadır.
Buna göre, modüler iskele (inşaat ve yapı) sistemlerinin (kiralama ve ticaret dahil) müşterilerinize teslim edilmek üzere şirketiniz tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde şirketinizin; müşterileriniz tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde ise, müşterilerinizin sevk irsaliyesi düzenlemesi ve sevk işleminin hangi amaçla yapıldığına ilişkin olarak sevk irsaliyesi üzerine şerh düşülmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, kiralamaya konu edilen söz konusu iktisadi kıymetin daha sonra aynı müşteriye (kiracıya) satışının yapılması halinde, bu aşamada iktisadi kıymetin şirketinizce taşınması/taşıttırılması söz konusu olmayacağından, ayrıca sevk irsaliyesi düzenleme zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, satışın yapıldığı tarihi takip eden yedi gün içinde işleme ait faturanın tanzim edilmesi ve daha önce kiralama aşamasında düzenlenen sevk irsaliyesinin tarih ve numarasının (kiralama nedeniyle daha önce sevk edildiğine yönelik gerekli açıklamalarla birlikte) bu faturada belirtilmesi gerekmektedir.” (70280967-105[608 051 8650]-E.92480)
4-“... metro inşaat işinin ana yüklenicisi olan şirketinizin inşaat şantiyesinin inşaatın tüm güzergahını kapsadığı, inşaat için gerekli olan betonun da şantiyenin bir noktasında şirketinizce üretildiği ve yine şirketinize ait mikser kamyonlarıyla 24 saat boyunca inşaat güzergahlarına taşındığı belirtilerek, aynı şantiye içerisindeki beton sevkiyatında sevk irsaliyesi düzenlenip düzenlenmeyeceğini, sevk irsaliyesi düzenlenmesinin zorunlu olması durumunda sevkiyat 24 saat boyunca devam ettiğinden her gün için mikser kamyonu başına tek sevk irsaliyesi düzenlenmesinin mümkün olup olmadığı hususlarında Başkanlığımız görüşü.
…
Madde hükmünden anlaşılacağı üzere, sevk irsaliyesi ticari mal hareketinin izlenmesi için düzenlenen bir belge olup mal sevkiyatı yapan veya yaptıran alıcı veya satıcıların sevk irsaliyesi düzenlemeleri gerekmektedir.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler uyarınca; ihale yoluyla taahhüdünüz altına aldığınız metro inşaatı için gerekli olan betonun inşaat şantiyesinin bir noktasında şirketinizce üretilmesi ve yine şirketinize ait mikser kamyonlarıyla 24 saat boyunca inşaat güzergahlarına taşınması işlemlerinin şantiye içerisinde gerçekleştirildiğinin kabulünü gerektirdiğinden ve söz konusu işlemlerin merkez-şube yada şube-şube arasında gerçekleştirilen işlemler olarak kabul edilmesi mümkün olmadığından dolayı, aynı şantiye içerisindeki bahse konu beton sevkiyatlarınızda sevk irsaliyesi düzenlemenize gerek bulunmamaktadır.
Ancak, gerek şantiye içindeki beton üretim tesisinden şantiye güzergahı dışındaki yerlere, gerekse şantiye dışındaki alanlardan şantiye bölgesine yapılacak sevkiyatlar için sevk irsaliyesi düzenleneceği tabiidir.” (64597866-105[230-2014]-44)
Dikkat edilecek hususları özetlemek gerekirse;
1-Sevk irsaliyesi malın taşınması sırasında mutlaka düzenlenmiş olması gerekmektedir.
2-Taşıma işi sevk irsaliyesinin düzenlendiği tarihten sonra yapılması halinde düzenleme tarihi ile sevk tarihleri ayrı ayrı belirtilmelidir.
3-Alıcıların belli olmadığı durumlarda taşıta yüklenen mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmeli ve düzenlenen sevk irsaliyesinin müşterinin adı ve adresi bölümüne “Muhtelif müşterilere satılmak üzere” ibaresi ile taşıttın plaka numarası ve pazarlama elemanın ismi yazılmalıdır. Malın satışının yapıldığı anda fatura düzenlemeli ve faturaya sevk irsaliyesinin numarası yazılmalıdır.
4-Mükelleflerin merkez, şube ve depo gibi birden fazla işyeri varsa bu yerler arasında mal sevkiyatı yapılıyorsa sevk irsaliyesi kesinlikle düzenlenmelidir. İrsaliye üzerine “… deposuna sevk için gönderilmiştir.”, “… şubesine stok için gönderilmiştir.” gibi şerhlerin düşülmesi uygun olacaktır.
5-Kiralanan iktisadi kıymetin satışı sonrasına, kiralama aşamasında düzenlenen sevk irsaliyesinin tarih ve numarasının (kiralama nedeniyle daha önce sevk edildiğine yönelik gerekli açıklamalarla birlikte) faturada belirtilmesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
64597866-105[230 ]-E.22294 Sayılı 22.10.2018 Tarihli GİB Özelgesi
95133703-105-116474 Sayılı 11.12.2017 Tarihli GİB Özelgesi
70280967-105[608 051 8650]-E.92480 Sayılı 03.09.2019 Tarihli GİB Özelgesi
64597866-105[230-2014]-44 Sayılı 11.04.2014 Tarihli GİB Özelgesi
İşbu yukarıda yer alan metnin (makale, görüş, sirküler, bülten, yorum vb. hangi ad ile tanımlandığının bir önemi olmaksızın) yasal olarak herhangi bir bağlayıcılığı bulunmayıp, bilgi verme amacıyla hazırlanmıştır. İşbu metnin tek yasal dayanak olarak kullanılması sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle doğmuş / doğabilecek zararlardan yazar / yazarların hukuki bir sorumluluğu bulunmamaktadır.
