Makaleler

Aktife Kayıtlı İktisadi Kıymetlerde Değer Artırıcı Giderlerin Amortismanı

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 272’nci maddesinde “Normal bakım, tamir ve temizleme giderleri dışında, gayrimenkulü veya elektrik üretim ve dağıtım varlıklarını genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak maksadıyla yapılan giderler, gayrimenkulün veya elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının maliyet bedeline eklenir.”

-313’üncü maddesine; “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.”

-315’inci maddesinde “Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini 320’nci maddenin dördüncü fıkrası saklı kalmak üzere, Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.”
-Mükerrer 315’inci maddesinde “Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler.”
-320/b maddesinde “Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.”

-Mükerrer 320/c maddesinde “1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.

2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başlandıktan sonra bu usulden dönülemez.
3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir.”

-327’nci maddesinde “Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının ve gemilerin iktisadî kıymetlerini artıran ve 272’nci maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir defada gider yazılır.

Gayrimenkullerin ve gemilerin iktisadî kıymetlerini artıran ve 272’nci maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira süresi dolmadan, kiralanan şeyin boşaltılması halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma yılında bir defada gider yazılır.”

Örnek mali idare görüşleri aşağıdaki gibidir.

1- “… 20.. takvim yılında aktifleştirilen ... (Çift Yakıt Motor) (...) ve yardımcı sistemleri ile % 99 doğalgaz ve % 1 motorin yakıtlı, ayrıca %100 fuel oil No:6 yakıt şekliyle çalışabilen motorlara 20.. yılı içerisinde ... TL tutarında yapılan yeni teknolojik bir yatırım ile mevcut motorların üzerindeki tüm teknik ekipmanların değiştirildiği, değişiklik sonucunda motorların başka bir yakıta gerek duymadan sadece doğalgaz ile çalışabilen duruma getirildiği, motorin tüketimi kaldırılarak doğalgaz tüketiminin de azaltılmasının sağlandığı ve bunun sonucunda da üretim maliyetlerinin düşürüldüğü, motorların yenilenerek verimliliğin arttırıldığı, modifiye edilerek ekonomik ömürlerinin uzatıldığı belirtilerek, sabit kıymetlerin ekonomik ömürleri 15 yıl olarak belirlendiğinden 20.. yılında ilk defa aktifleştirilen kıymetlerin 20.. yılı içerisinde yapılan yatırımın geriye kalan 7 yıllık amortisman süresi içerisinde mi yoksa sabit kıymetlerden bağımsız olarak 20.. yılında aktifleştirerek sabit kıymetlerin ekonomik ömrü olan 15 yıllık sürede mi amortisman ayırmak suretiyle itfa edilmesi gerektiği konusunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

Aktifte bulunan iktisadi kıymetin ilk iktisabı sırasında bulunmayan özelliklerin kazandırılması veya ilk iktisap sırasında bulunan özelliklerin geliştirilmesi için yapılan giderler değer artıran giderler olarak sayılmakta ve maliyete eklenen bu giderlerin amortisman süreleri de iktisadi kıymetin kalan ömrüne göre belirlenmektedir.

Buna göre, şirketiniz aktifine kayıtlı çift yakıtlı motor üzerindeki teknik ekipmanların değiştirilerek tek yakıtlı motor haline getirilmek suretiyle yenilenmesi için yapılan giderlerin iktisadi kıymetin değerini artıran giderler kapsamında değerlendirilmesi ve iktisadi kıymetin kalan ömrüne göre amortismana tabi tutulması gerekmektedir.” (53445970-105[313-2014/27-45]-39)

2- “fabrika çıkışı sonrasında motorlu kara nakil vasıtalarına, akaryakıt, kimyasal maddeler, su, süt, vb. ile bilumum ticari emtianın taşınmasına uygun olacak şekilde kasa eklenmesi veya alımında mevcut olmayan yeni bir tertibatın eklenmesi için yapılan giderlerin motorlu kara nakil vasıtasının maliyetine eklenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, araçların alımında olmayan değer artırıcı nitelikte olan frigorifik kasa, panelvan içi izolasyon, lift ve soğutucu ünitelerin araçlara eklenmesi halinde bu tertibatlar araçların maliyet bedeline eklenecek olup araçların kalan ömürlerinde itfa edilecektir.

Ancak, söz konusu değer artırıcı tertibatların araçlara faydalı ömürleri tamamlandıktan sonra eklenmesi halinde, iktisadi kıymetin ömrünü uzatan giderler gibi araçlar için belirlenen oran ve sürede amortismana tabi tutulacaklardır.” (0280967-105[2016-272]-63) 3- “kira müddeti belli olmayan özel maliyet bedelleri ise, yukarıda bahsi geçen Genel Tebliği eki listenin “56. Özel Maliyetler (Kira müddeti belli olmayanlar)” sınıfında değerlendirilmekte olup, faydalı ömürleri 5 yıl ve amortisman oranları ise % 20 olarak dikkate alınmak suretiyle amortisman yoluyla itfa edilmektedir.

Bu itibarla, kiralanıp iş yeri olarak kullanılan söz konusu gayrimenkul için “gayrimenkulü genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak” maksadıyla yapılan harcamaların, özel maliyet bedeli olarak değerlendirilerek aktifleştirilmesi ve aktifleştirilen bu tutarların ise kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilmesi gerekmektedir.” (B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-3)

4- “İktisadi işletmenin derneğe ait binanın alt katında toplantı ve kongre düzenlemek maksadıyla yaptıracağı tadilat giderlerine karşılık binanın kullanım hakkına sahip olacağından bu harcamaların özel maliyet bedeli olarak dikkate alınması mümkün bulunmayıp, iktisadi işletme tarafından söz konusu harcamalara karşılık fatura edilen tutarların kira gideri olarak dikkate alınması” (27575268-105[327- -8926]-396) Örnek: ABC A.Ş., 2022 yılında 1.000.000 TL’ye satın aldığı ve üretimde kullandığı makineye eklenti olarak 2023 yılında 250.000 TL’ye ek ekipman alındığını varsayalım.

Yevmiye kayıtları ile amortisman hesaplama tablosu aşağıdaki gibi olacaktır.

KAYNAKLAR
213 sayılı Vergi Usul Kanunu
18/04/2014 tarihli 53445970-105[313-2014/27-45]-39
20.07.2016 tarihli 0280967-105[2016-272]-63
03.01.2011 tarihli B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-3

İşbu yukarıda yer alan metnin (makale, görüş, sirküler, bülten, yorum vb. hangi ad ile tanımlandığının bir önemi olmaksızın) yasal olarak herhangi bir bağlayıcılığı bulunmayıp, bilgi verme amacıyla hazırlanmıştır. İşbu metnin tek yasal dayanak olarak kullanılması sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle doğmuş / doğabilecek zararlardan yazar / yazarların hukuki bir sorumluluğu bulunmamaktadır.